Ekstrakt z korzenia marchwi zwyczajnej (Daucus carota L.) zawierający beta-karoten

Każdemu z nas są na pewno dobrze znane takie związki jak karotenoidy. Na pewno zetknęliśmy się z tymi związkami czytając o prozdrowotnym działaniu marchwi. Karotenoidy to grupa, która liczy już ponad 600 różnych związków. Zgodnie z tym co przekazywano nam, gdy byliśmy dziećmi, są fitochemikaliami o bardzo szerokim wachlarzu korzyści zdrowotnych. Wytwarzają je nie tylko rośliny fotosyntetyzujące, ale również niefotosyntetyzujące bakterie i grzyby! Wszystkim miłośnikom kuchni są na pewno dobrze znane jako naturalne barwniki żywności, występujące w kolorach od żółtego do czerwonego. Marchew wcale nie jest takim zwyczajnym warzywem. Należy do rodziny roślin selerowatych, a jej korzenie i łodygi są bogatym źródłem wielu cennych substancji.

Pomimo tak długiej listy karotenoidów najbardziej znanym i rozpoznawalnym związkiem jest od lat β-karoten. Jego zastosowanie jest bardzo szerokie, a potencjał rośnie wraz z nowymi odkryciami naukowców.

Ogólnie o karotenoidach i β-karotenie

Obecne w marchwi karotenoidy dzielimy na dwie kategorie. Karotenoidy prowitaminy A, które mogą zostać przekształcone w retinol, np. β-karoten i β-kryptoksantyna oraz karotenoidy, które nie są prowitaminą A, np. luteina i likopen. Karotenoidy są bardzo dobrymi przeciwutleniaczami, związkami wspierającymi prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego i ochraniającymi komórki przed promieniowaniem UV. β-karoten to najsilniejszy prekursor witaminy A. W momencie dostarczenia z pożywieniem, w jelicie cienkim dochodzi do przekształcenia go w retinal, który jest redukowany do retinolu. Witaminie A przypisuje się bardzo duże znaczenie biologiczne głównie poprzez jej wysokie właściwości antyoksydacyjne. Neutralizuje działanie wolnych rodników przez co spowalnia procesy starzenia się organizmu. Jest niezbędna do procesu prawidłowego widzenia, zachowania dobrego stanu skóry oraz podziału i różnicowania się komórek. (1)

W skrócie β-karoten:

• działa ochronnie na naszą skórę
• niweluje wolne rodniki
• wspiera pracę układu odpornościowego
• wpływa na prawidłowe funkcjonowanie narządu wzroku

Gdzie szukać β-karotenu? Czy tylko w marchwi?

Słysząc nazwę tego związku, pierwszą rzeczą o jakiej myślimy jest marchew. I bardzo słusznie! Jednak jest ona na drugim miejscu najbogatszych źródeł β-karotenu. Biorąc pod uwagę, iż związek ten jest naturalnym barwnikiem, możemy przypuszczać, że produkty zawierające jego największe ilości będą posiadać bardzo intensywne barwy. Gdzie znajdziemy go najwięcej?

• suszona czerwona papryka
• marchew zwyczajna
• dynia 
• boćwina 
• szpinak 
• dynia 
• jednokomórkowe mikroalgi (Dunaliella salina i Dunaliella bardawil)

Warzywa, które nie znalazły się na tej liście, ale nadal pozostają bardzo dobrym źródłem tego związku, to: cykoria, sałata, brokuły, por, kapusta pekińska i szparagi. Owoce również posiadają duże ilości β-karotenu, a w szczególności: mango, papaja, melony i morele. Im większa różnorodność naszej diety i im bardziej kolorowy będzie nasz talerz, tym większe szanse, że dostarczymy sobie odpowiednie ilości nie tylko β-karotenu, ale też pozostałych karotenoidów.

Warto zapamiętać!

• podczas przygotowywania posiłków z produktów zawierających β-karoten dochodzi do 20% strat tego związku, dlatego warto sięgać po kilka źródeł i spożywać wedle możliwości warzywa w formie surowej
• przyswajalność β-karotenu zwiększa się w obecności źródeł tłuszczu, z tego względu do potrawy korzystnie będzie dodać np. oliwę z oliwek

Jakich ilości β-karotenu należy dostarczać naszemu organizmowi?

Jak już wiemy β-karoten jest przekształcany w organizmie w retinol. Nie posiadamy danych dotyczących konkretnego zapotrzebowania na β-karoten, ale znamy je w przypadku witaminy A.

Dzienne zapotrzebowanie na witaminę A dla dorosłych mężczyzn wynosi 900 µg, a dla dorosłych kobiet 700 µg. Wzrasta ono prawie dwukrotnie w okresie laktacji i wynosi 1300 µg.

Aby określić zawartość witaminy A w  żywności należy wziąć pod uwagę ilość retinolu oraz ilość witaminy A jaka powstała ze spożytych karotenoidów. Dzięki zastosowaniu współczynników przeliczeniowych jest ona wyrażana w równoważnikach retinolu. Ustalając je, brano pod uwagę całkowitą absorpcję karotenoidów oraz zdolność do biokonwersji do retinolu. Obecnie współczynniki te wynoszą: 1:6 dla β-karotenu i 1:12 dla innych prowitaminowych karotenoidów. Oznacza to, że: 1 µg równoważnika retinolu  równa się 1 µg retinolu, 6 µg β-karotenu i 12 µg innych prowitaminowych karotenoidów. (2)