XXI wiek zdecydowanie doprowadził do wzrostu popularności wszelkich suplementów diety. Czym jest to spowodowane? Oczywiście rosnącą świadomością społeczeństwa dotyczącą szeroko pojętego zdrowego stylu życia. Statystyki pokazują, że do przyjmowania suplementów diety przyznaje się aż 72% Polaków, a 48% z nich zażywa je regularnie. Wspomaganie się suplementami jest oczywiście bardzo korzystne, jeśli robimy to świadomie. Kompleksowe wsparcie organizmu w dzisiejszych czasach jest bardzo ważne, dlatego warto wybierać produkty, które zadbają o wiele aspektów naszego zdrowia. Jakie dokładnie? Może to zaskakujące, ale karczocha- mało popularne warzywo, które skrywa w sobie wielką moc, udowodnioną nauką.
Charakterystyka ogólna
Karczoch zwyczajny (Cynara scolymus L.) należy do rodziny Asteraceae, a swoje początki uprawy bierze z terenów dzisiejszej Etiopii. Był znany już w czasach starożytnych jako warzywo. Obecnie uprawiany w wielu krajach śródziemnomorskich jako warzywo bogate w związki antyoksydacyjne, wpisujące się idealnie w założenia diety przeciwzapalnej. (1) Jest to warzywo szczególnie cenione ze względu na swoje walory smakowe oraz prozdrowotne. Jest jednym z najbogatszych dietetycznych źródeł polifenoli, które charakteryzują się bardzo dobrą biodostępnością. Dzięki wysokiej zawartości tych związków, wyciągi z karczocha odznaczają się dużym potencjałem antyoksydacyjnym.
Ekstrakt z karczocha: (2), (3)
- jest silnym przeciwutleniaczem
- usprawnia działanie przewodu pokarmowego
- działa hepatoprotekcyjnie
- wspiera zdrowie układu sercowo-naczyniowego
Jakie związki odpowiadają za prozdrowotne właściwości karczocha?
Surowcem zielarskim, z którego następnie sporządza się ekstrakty, są wysuszone bądź świeże liście, które należy zebrać jeszcze przed rozwojem kwiatów. Najważniejszymi grupami związków wykazującymi działanie biologiczne są kwasy fenolowe, flawonoidy, seskwiterpeny oraz garbniki. Poniżej przedstawiamy krótką charakterystykę związków o największej „mocy”: (4)
- kwas chlorogenowy - silny antyoksydant
- cynaryna - substancja bioaktywna wywołująca efekt hepatoprotekcyjny oraz obniżający poziom lipidów w surowicy
- luteolina - flawonoid, ma właściwości neuroprotekcyjne, dzięki czemu poprawia pamięć oraz koncentrację
- apigenina - flawonoid wykazujący właściwości zbliżone do kwercetyny czy kemferolu, przypisuje się jej działanie neuroprotekcyjne
- kwas kumarowy- organiczny związek chemiczny należący do grupy kwasów fenolowych, wykazuje właściwości antyoksydacyjne
Co jeszcze znajdziemy w ekstraktach z karczocha? Między innymi składniki mineralne, takie jak potas, wapń czy żelazo oraz witaminy C, B1, B2, B6 oraz A. Nie znajdziemy natomiast w karczochu wielu kalorii. Jest to warzywo niskokaloryczne, idealnie wpisujące się w dietę redukcyjną. (5)
Kilka słów o cynarynie
Cynaryna, o której już wcześniej wspominaliśmy, jest jednym z najważniejszych substancji aktywnych wchodzących w skład karczocha. Jest kwasem fenolowym o silnych właściwościach przeciwutleniających, które znalazły zastosowanie jako wsparcie pracy wątroby. Działanie hepatoprotekcyjne polega na niwelowaniu uszkodzeń spowodowanych wolnymi rodnikami i zapobieganiu śmierci hepatocytów, czyli komórek wątroby. To właśnie cynaryna odpowiada za działanie ochronne na układ krążenia. Pobudza ona wydzielanie żółci oraz hamuje syntezę cholesterolu.
Ciekawostka: karczoch, a odchudzanie
Karczoch już od wielu lat jest znany z działania wspomagającego proces odchudzania. Jest to głównie spowodowane jego niską kalorycznością oraz wspomnianymi przez nas wcześniej substancjami aktywnymi, który ten proces mogą ułatwiać. Zawarta w nim inulina- cukier, który nie jest trawiony w naszym przewodzie pokarmowym spełnia funkcje błonnika. Dzięki tym właściwościom ma zdolność do obniżania oraz regulowania poziomu glukozy we krwi. Jej spożycie zmniejsza apetyt, co zapobiega podjadaniu i wspomaga proces trawienia. Ponadto ważnym aspektem jest wpływ inuliny na mikrobiotę jelitową. Wpływa ona na wzrost liczby pożytecznych bakterii, m.in. tych z rodzaju Bifidobacterium, które walcząc z bakteriami patogennymi o miejsce przyłączenia się do nabłonka jelitowego ograniczają ich rozwój.
Jak stosować ekstrakty z karczocha?
Na początek należy pamiętać, że ekstrakty z roślin leczniczych mogą być jedynie dodatkiem do naszej diety. Nie możemy oczekiwać dużych efektów jeśli prowadzimy mocno niekorzystny dla naszego organizmu styl życia.
Na ten moment nie usystematyzowano danych dotyczących optymalnego spożycia wyciągów z ziela karczocha, jednak dzięki ilości badań wykonanych zarówno na modelach zwierzęcych, jak i z udziałem ludzi wiemy, że działanie prozdrowotne ekstraktów wykazują ilości od 400-1920 mg dziennie. Standaryzacja powinna zostać wykonana wobec składnika aktywnego- cynaryny, której zawartość powinna oscylować na poziomie 10%.
Poparte nauką
Istnieje szereg badań naukowych dla karczocha, oto niektóre z nich:
- Oczyszczanie organizmuBadanie to wykazało korzystny wpływ suplementacji karczochem, zarówno na parametry wątroby w ultrasonografii, jak i na parametry surowicy wątroby.Źródło:
Panahi Y, Kianpour P, Mohtashami R, Atkin SL, Butler AE, Jafari R, Badeli R, Sahebkar A.Efficacy of artichoke leaf extract in non-alcoholic fatty liver disease: A pilot double-blind randomized controlled trial. Phytother Res. 2018.
- MetabolizmDane wskazują, że karczoch ma potencjalną wartość w łagodzeniu objawów IBS.Źródło:
Walker AF, Middleton RW, Petrowicz O.Artichoke leaf extract reduces symptoms of irritable bowel syndrome in a post-marketing surveillance study. Phytother Res. 2001.
(1) Kołodziej B., 2010. Uprawa ziół. Poradnik dla plantatorów. PWRiL. Warszawa.
(2) Jalili C, Moradi S, Babaei A, Boozari B, Asbaghi O, Lazaridi AV, Hojjati Kermani MA, Miraghajani M. Effects of Cynara scolymus L. on glycemic indices:A systematic review and meta-analysis of randomized clinical trials. Complement Ther Med. 2020 Aug;52:102496.
(3) Rondanelli M, Monteferrario F, Perna S, Faliva MA, Opizzi A. Health-promoting properties of artichoke in preventing cardiovascular disease by its lipidic and glycemic-reducing action. Monaldi Arch Chest Dis. 2013 Mar;80(1):17-26.
(4) Miklavčič Višnjevec A, Schwarzkopf M. Phenolic Compounds in Poorly Represented Mediterranean Plants in Istria: Health Impacts and Food Authentication. Molecules. 2020 Aug 10;25(16):3645.
(5) Eich J., Baier C., Grun M., Wagenbreth D., Zimmermann R., 2005. Artichoke leaves used for herbal drug production: Influences of nitrogen fertilization on yield and on pharmaceutical quality. Acta Hort. 681, 545-551