(Nad)wrażliwe jelita. Czym jest IBS?

Co to jest IBS i czym się objawia?

IBS (ang. irritable bowel syndrome), inaczej zespół jelita drażliwego, to jedno z przewlekłych zaburzeń funkcjonowania jelit, w którym nie występują zmiany organiczne. ZJD bywa też określany schorzeniem o podłożu psychosomatycznym, tzn. zaburzeniem interakcji na osi jelito-mózg. Co ciekawe, statystycznie częściej pojawia się u kobiet.

Jakie objawy towarzyszą IBS? Do najczęstszych należą m.in.:

• bóle brzucha (szczególnie z lewej strony podbrzusza),
• nadmierne gazy i wzdęcia,
• zaburzenia rytmu wypróżnień,
• częste odbijanie,
• odczuwanie przelewania się w żołądku,
• zbyt szybkie uczucie pełności po posiłku.

Wymienione symptomy najczęściej nasilają się w sytuacjach stresowych.

IBS może występować w postaci:

• zaparciowej,
• biegunkowej,
• mieszanej (biegunki i zaparcia występują naprzemiennie)
• nieklasyfikowanej do żadnej z powyższych.

Zaburzenie to, choć nie jest poważnym schorzeniem, nierzadko powoduje wykluczenie z życia społecznego czy towarzyskiego. Częste wizyty w toalecie i dyskomfort związany z wstydliwymi objawami sprawiają, że osoby cierpiące na ZJD często rezygnują z aktywności, które do tej pory sprawiały im przyjemność, co wpływa także na sferę psychiczną.

IBS często błędnie wrzucany jest do tego samego worka schorzeń, co SIBO (ang. small intestinal bacterial overgrowth) - przerost bakteryjny w jelicie cienkim. I choć w wielu objawach są podobne (a nawet jedno może wynikać z drugiego lub mogą występować jednocześnie), są to dwa odmienne zaburzenia, które wymagają innego działania.

Jakie są przyczyny powstawania IBS?

Na ten moment nie jest możliwe znalezienie jednoznacznej przyczyny powstania tego zaburzenia, choć według specjalistów, najistotniejszą może być zaburzony mikrobiom [1]. Oprócz niej, można wyróżnić jeszcze kilka innych, np.:

• problemy z prawidłową motoryką jelit,
• przebyte wcześniej infekcje żołądkowo-jelitowe,
• czynniki genetyczne,
• stan zapalny,
• przewlekły stres (który może także nasilać objawy choroby).

Nierzadko IBS może mieć swoją przyczynę właśnie w problemach występujących na tle nerwowym, dlatego w wielu przypadkach zalecana jest psychoterapia - często osoby z IBS cierpią również na zaburzenia lękowe czy depresję.

Jak się diagnozuje IBS?

Do tej pory zespół jelita drażliwego uznawany był jako zaburzenie czynnościowe. Jednak w 2016 r. Kryteria Rzymskie IV, według których diagnozuje się IBS zostały zaktualizowane. Obecnie schorzenie to zalicza się do zaburzeń interakcji na osi jelito-mózg. Nie określa się go już zaburzeniem psychosomatycznym, które zostało uznane za stygmatyzujące [1].

Według ustalonych wytycznych:

• ból brzucha powinien występować przez co najmniej 1 dzień w tygodniu w przeciągu ostatnich 3 miesięcy (przy zaobserwowaniu objawów co najmniej 6 miesięcy przed rozpoznaniem),
• występowanie co najmniej 2 z 3 objawów związanych z: wypróżnieniem, zmianą wyglądu i konsystencji stolca czy zmianą częstotliwości wypróżnień.

Nie istnieje jedno badanie, które jest w stanie potwierdzić ZJD. IBS wykazuje objawy podobne do innych chorób, dlatego diagnostykę przeprowadza się metodą wykluczenia. Przede wszystkim wykonuje się morfologię krwi, aby móc odrzucić występowanie innych chorób np. nowotworów czy celiakii. Zdarza się też, że lekarz gastrolog w ramach dopełnienia diagnostyki zleca również badanie USG jamy brzusznej.

Nie zależy na własną rękę wykonywać gastroskopii czy kolonoskopii - są to badania dość inwazyjne, i nie w każdym przypadku muszą być wskazane. Są wykonywane przy występowaniu objawów alarmujących lub podejrzenia innych chorób, zawsze na zlecenie lekarza.

Wyleczenie IBS… czy to w ogóle możliwe?

Wyleczenie ZJD jest może być trudne, a czasem niemożliwe - to schorzenie przewlekłe z tendencją do nawrotów, dlatego opiera się na działaniu objawowym. Próba rozwiązania problemu wymaga wzięcia pod uwagę wielu czynników i kompleksowego podejścia. W większości przypadków zalecane jest przede wszystkim prowadzenie zdrowego stylu życia, w tym dbanie o odpowiednią ilość ruchu, a także wsparcie psychologa bądź psychoterapeuty, rekomendowane zarówno przez polskich, jak i amerykańskich gastrologów - depresja może często towarzyszyć IBS, być jej objawem lub skutkiem.

Pomocne działanie w poprawie funkcjonowania układu pokarmowego mogą mieć również probiotyki (ale należy stosować je z ostrożnością - zalecane są pojedyncze szczepy, podobnie jak w SIBO; najlepiej uzgodnić ich wprowadzenie z lekarzem) czy leki rozkurczowe.

W wielu przypadkach dobrze sprawdza się również dieta low FODMAP polegająca na wyłączeniu produktów obfitujących w łatwo fermentujące w jelitach węglowodany, które mogą wzmagać nieprzyjemne dolegliwości. Należy jednak pamiętać, że jest to dieta bardzo uboga i powinna być stosowana jedynie pod kontrolą dietetyka, przez określony czas. Przede wszystkim dieta w IBS powinna być nieprzetworzona i dostosowana do indywidualnych potrzeb - warto prowadzić dzienniczek żywieniowy i sprawdzać reakcję układu pokarmowego na poszczególne produkty. Jako wsparcie diety pomocna może być suplementacja maślanu sodu (kwas masłowy), który ułatwia regenerację błony śluzowej jelit, laktoferyny stymulującej namnażanie się dobroczynnych bakterii czy berberyny działającej przeciwzapalnie. Pomocny będzie także szczep bakterii probiotycznych Bacillus coagulans BC300, który ma udowodnione klinicznie działanie łagodzące nasilania się objawów IBS.

Przy występowaniu zaparć nie warto jednak stosować leków przeczyszczających, które mogą „rozleniwiać jelita”. Lepiej postawić na większą ilość błonnika rozpuszczalnego w diecie albo spożywać go w postaci np. babki jajowatej, nie zapominając przy tym o piciu odpowiedniej ilości wody.

Niektóre osoby zmagające się z IBS korzystają także z fizjoterapii wisceralnej opierającej się na technikach osteopatycznych, która może zmniejszyć ból w obszarze jamy brzusznej.

W przypadku IBS przyczyny należy szukać głębiej i spojrzeć holistycznie na swój organizm - być może to sygnał, że potrzebujesz nieco baczniej przyjrzeć się swojemu organizmowi. To bardzo złożony, ale i delikatny system. Cierpliwie spróbuj go zrozumieć i wspomóc.